Schoolvoorlichting over Kindermishandeling

Ervaringsdeskundige Jongeren aan het Woord

Samenvatting

Eerder onderzoek laat zien dat jongeren schoolvoorlichting over kindermishandeling als een belangrijk preventiemiddel zien. In dit kwalitatieve onderzoek namen we semigestructureerde interviews af bij 13 jongvolwassenen met een verleden van mishandeling of verwaarlozing om te achterhalen wat zij vinden van schoolvoorlichting over kindermishandeling en welke onderdelen hierin belangrijk zijn. In de interviews werd ook gevraagd naar het belang van 12 veelvoorkomende componenten van voorlichtingsprogramma’s, afkomstig uit eerder literatuuronderzoek. Alle jongeren vonden het belangrijk dat kinderen op school voorlichting krijgen over kindermishandeling. Voorlichting kan het bewustzijn van kinderen vergroten, zodat zij mishandeling sneller herkennen, en ervoor zorgen dat kinderen eerder gaan praten en dat zij weten bij wie ze terecht kunnen voor hulp. De jongeren vonden het belangrijk dat kinderen door voorlichtingsprogramma’s leren dat mishandeling nooit de schuld is van het kind zelf. Daarnaast vonden zij het leren om weg te gaan uit een onveilige situatie en naar hulp te zoeken, het versterken van sociaal-emotionele vaardigheden, het vergroten van kennis over mishandeling, het leren herkennen van risicovolle situaties, en het versterken van het zelfvertrouwen van kinderen essentiële componenten van schoolvoorlichting. Volgens de jongeren is een belangrijke voorwaarde voor schoolvoorlichting dat voldoende nazorg beschikbaar is. Op basis van de resultaten worden aanbevelingen gedaan, zowel voor de verdere ontwikkeling en implementatie van voorlichtingsprogramma’s als voor toekomstig onderzoek.

Bijsluiter voor de praktijk

1. Om kindermishandeling te voorkomen zijn schoolprogramma’s ontwikkeld die zich richten op het voorlichten van kinderen over mishandeling.
2. Kinderen, ouders en leraren zien dergelijke programma’s als een belangrijk preventiemiddel.
3. Wij onderzochten middels interviews wat jongeren die slachtoffer waren van kindermishandeling vinden van dergelijke programma’s, en welke programmacomponenten zij als essentieel beschouwen.
4. Uit de interviews bleek dat jongeren de schoolprogramma’s essentieel vinden, omdat deze vorm van voorlichting bijdraagt aan het vergroten van het bewustzijn van kinderen over kindermishandeling en daarmee het sneller herkennen van mishandeling.
5. Jongeren vinden het vooral belangrijk dat kinderen die deelnemen aan voorlichtingsprogramma’s leren dat mishandeling nooit de schuld is van het kind zelf.

Abstract

Research showed that school-based child abuse prevention programs are considered as one of the most important strategies for preventing child abuse by adolescents and parents. In this qualitative study we conducted semi-structured interviews with 13 young adults that were a victim of child abuse, to examine how they think about school-based child abuse prevention programs and which program elements they perceive as essential. During the interviews the young adults were also asked about the importance of 12 common program components of school-based prevention programs, derived from a previous literature review. The young adults agreed that it is important to educate children about child abuse at school, as school-based prevention programs may increase children’s awareness, their ability to recognize abuse, knowledge on where to find help and child abuse disclosure. Teaching children that they are never to blame for child abuse was considered one of the most important components of school-based programs, next to learning children to escape from unsafe situations and to find help, increasing children’s social-emotional skills, promoting child abuse related knowledge, recognizing risky situations, and increasing children’s self-esteem. The young adults considered providing sufficient aftercare an important condition for implementing school-based programs. We discuss the implications of the current results for the development and implementation of school-based child abuse programs, as well as for future research.

Keywords: school-based programs, child abuse, prevention, child abuse survivors, young adults

---redactioneel---

Redactioneel

door Hans Koot

Educatieve schoolprogramma’s over kindermishandeling hebben duidelijke en stevige effecten op de kennis van kinderen en hun beschermende vaardigheden, zo blijkt uit internationaal onderzoek. Dat geldt zowel voor programma’s gericht op algemene kindermishandeling als voor die gericht op seksueel misbruik. Programma’s werken vooral goed als ze lang worden volgehouden en gericht zijn op vaardigheden en werken langer als er boostersessies worden gebruikt. Leerkrachten, ouders en kinderen zijn over het algemeen positief over dergelijke programma’s, al vinden sommige schoolleiders dat hiermee wel erg veel op het bordje van de leerkracht komt. Ook in Nederland worden dergelijke programma’s aangeboden en laten ze positieve effecten zien, al zijn ze nog niet allemaal op effectiviteit onderzocht. En, het is onbekend of dergelijke programma’s ook effectief kindermishandeling voorkómen. Maar bovendien is er nog weinig bekend over hoe dit soort programma’s aansluit bij de beleving van kinderen die zelf mishandeld of verwaarloosd worden en over de optimale vormgeving van dit soort programma’s.

Het doel van het hier gepubliceerde onderzoek was er dan ook om na te gaan wat ervaringsdeskundigen vinden van schoolvoorlichting over kindermishandeling en welke onderdelen van voorlichtingsprogramma’s zij essentieel vinden. Daartoe werden semigestructureerde interviews afgenomen bij 13 (jong)volwassenen in de leeftijd van 19 tot 36 jaar. De deelnemers hadden allemaal een verleden van kindermishandeling of verwaarlozing. Alle geïnterviewden vonden het belangrijk dat kinderen op school voorlichting krijgen over kindermishandeling. In hun ogen kan deze het bewustzijn van kinderen vergroten, zodat zij mishandeling sneller herkennen, ervoor zorgen dat kinderen eerder gaan praten en dat zij weten bij wie ze terecht kunnen voor hulp. Essentiële componenten van schoolvoorlichting vonden ze dat kinderen leren om weg te gaan uit een onveilige situatie en hulp te zoeken, hun sociaal-emotionele vaardigheden versterken, kennis over mishandeling vergroten, risicovolle situaties leren herkennen, en hun zelfvertrouwen leren versterken. De jongeren vonden het vooral ook belangrijk dat kinderen van voorlichtingsprogramma’s leren dat mishandeling nooit de schuld is van het kind zelf. Opvallend genoeg is dat nu juist een element wat ook uit de effectevaluatie van de programma’s zelf als belangrijk naar voren komt. Een belangrijk advies van ervaringsdeskundigen dus, op te volgen door zoveel mogelijk scholen, met als toevoeging dat het belangrijk is met erkende programma’s te werken en de nazorg voor de kinderen goed te organiseren.